Từ “có khả năng lưu trữ” đến “có khả năng chi trả”: Irys trở thành “cơ sở điện toán đám mây” của Web3 như thế nào?

Kyle của Multicoin đã từng đưa ra một "tuyên bố táo bạo" rằng với sự phát triển của công nghệ, phí gas sẽ vô cùng gần bằng 0. Với sự trỗi dậy của các chuỗi công khai hiệu suất cao và L2 như Solana và Sui, lập luận này đã dần được thị trường chấp nhận và trở thành sự đồng thuận mới.

Một cảnh tượng tương tự hiện đang được lặp lại trong lĩnh vực dữ liệu trên chuỗi: AI, memecoin, DePIN, IP và thậm chí NFT đã mang đến những nhu cầu hoàn toàn khác nhau về lưu trữ và xử lý dữ liệu trên chuỗi. Nếu blockchain chỉ được sử dụng cho mục đích kế toán hoặc chuyển mã thông báo đơn giản, thì không cần phải truyền quá nhiều dữ liệu; nhưng một khi nó liên quan đến siêu dữ liệu khổng lồ, xác minh phức tạp hoặc đọc và ghi tần suất cao, thì cơ sở hạ tầng cũ sẽ trở nên bất lực như "truy cập Internet quay số".

Ethereum là một ví dụ điển hình. Có người tính toán rằng nếu bạn muốn lưu trữ vài trăm KB dữ liệu trên Ethereum, chi phí có thể lên tới hàng chục nghìn đô la; nếu bạn muốn đưa các nguồn dữ liệu quy mô lớn vào đó, chi phí thực tế gần như không thể chấp nhận được. Mặc dù không gian Blob sau đó đã được thêm vào thông qua EIP-4844, cho phép Rollup lưu trữ dữ liệu giao dịch trên "làn chuyên dụng", dữ liệu vẫn không thể được lưu giữ trong thời gian dài và sẽ tự động được "dọn sạch" sau một vài tuần. Mặc dù nó có thể tạm thời giảm bớt tình trạng tắc nghẽn của Ethereum, nhưng "tính khả dụng tạm thời" này đơn giản là không đủ để đáp ứng nhu cầu của các tình huống thực sự cần lưu giữ các tệp quan trọng trên chuỗi, xây dựng cơ sở dữ liệu lớn hoặc hỗ trợ đào tạo AI.

Giải pháp hiện tại: Mỗi chuỗi đang tự đấu tranh

Mỗi chuỗi công khai đang cố gắng đối phó với thách thức của "mở rộng dữ liệu". Phương pháp của Solana là State Compression, có nghĩa là di chuyển các khối dữ liệu lớn ra khỏi chuỗi và chỉ lưu trữ thông tin dấu vân tay trên chuỗi. Điều này làm giảm đáng kể gánh nặng cho chuỗi, nhưng cũng có nghĩa là khi bộ lưu trữ ngoài bị lỗi, dữ liệu gốc sẽ khó có thể tái tạo. Filecoin có xu hướng cung cấp lưu trữ tạm thời thông qua "cơ chế dựa trên thị trường", nhưng thời gian truy xuất có thể kéo dài tới vài ngày, không phù hợp với các ứng dụng theo đuổi các cuộc gọi thời gian thực. Arweave là công ty tiên phong trong mô hình lưu trữ vĩnh viễn, nhưng rất khó để đạt được sự hoàn hảo về hiệu suất và khả năng xác minh, đồng thời không được tích hợp chặt chẽ với nền tảng hợp đồng thông minh. Ở trạng thái chắp vá này, các nhà phát triển thường phải kết hợp "trên chuỗi + ngoài chuỗi" thành một hệ thống phức tạp, điều này không chỉ làm tăng sự phụ thuộc vào bên thứ ba mà còn làm giảm khả năng kết hợp và tốc độ.

Tóm lại, các giải pháp hiện nay có thể được chia thành hai loại:

• Một là “lớp khả dụng dữ liệu” ngắn hạn (blob của Ethereum, Celestia), đảm bảo rằng dữ liệu có thể được lấy bởi tất cả các nút khi đóng gói các khối, nhưng không cung cấp lưu trữ vĩnh viễn;

• Loại còn lại là các giải pháp lưu trữ ngoài chuỗi (phương pháp nén của Solana, IPFS/Filecoin/Arweave), ánh xạ dữ liệu ngoài chuỗi thông qua “thẻ trên chuỗi”. Mặc dù nó giúp giảm hiệu quả chi phí trên chuỗi, nhưng nó phụ thuộc rất nhiều vào các mạng bên ngoài, hạn chế khả năng kết hợp và không thể được gọi trực tiếp bằng các hợp đồng thông minh.

Nói cách khác, không có giải pháp nào có thể cung cấp lớp dữ liệu có khả năng mở rộng, bền vững và có thể cấu hình trên chuỗi, để dữ liệu có thể được lưu trữ tự nhiên trên chuỗi khối và có thể được môi trường thực thi gọi trực tiếp bất cứ lúc nào.

Đồng thời, AI, DePIN, NFT và ngày càng nhiều ứng dụng Web3 yêu cầu một lượng lớn dữ liệu có thể xác minh trong hoạt động hàng ngày của chúng - nhưng mức phí cao, kết nối trên chuỗi và ngoài chuỗi bị cắt đứt, cũng như thiếu cấu trúc và độ bền đã ngăn cản vô số dự án.

Điều gì đã thay đổi khi Irys xuất hiện?

Vào thời điểm này, Irys xuất hiện với ý tưởng "tích hợp dữ liệu + thực thi". Nó không chỉ đơn thuần là một "mạng lưu trữ" mà thông qua môi trường thực thi tương thích với EVM tích hợp, dữ liệu có thể được đọc, sử dụng và kết hợp trực tiếp trên cùng một chuỗi, loại bỏ các hoạt động ngoại tuyến hoặc xuyên chuỗi bổ sung.

Hãy tưởng tượng rằng trước đây, nếu chúng ta muốn lưu trữ một hình ảnh NFT trên blockchain, chúng ta phải thêm một IPFS hoặc máy chủ tập trung và chúng ta lo lắng rằng ai đó sẽ không "Ghim" nó tốt và làm mất nó. Bây giờ, nếu người tạo tải hình ảnh lên mạng Irys, nó có thể nằm trên chuỗi vĩnh viễn và quyền truy cập và phân phối doanh thu được xác định bởi hợp đồng thông minh. Các nhà phát triển không cần phải chuẩn bị thêm các cổng hoặc cầu nối chuỗi chéo. Giống như trước đây bạn phải mua nhiều ổ cứng và máy chủ để lưu trữ dữ liệu, nhưng giờ đây bạn chỉ cần thực hiện tất cả trên một máy tính trên đám mây.

Kiến trúc "sổ cái kép" của Irys cũng khá thú vị: dữ liệu mới được gửi sẽ được xử lý nhanh chóng (Gửi sổ cái) trước, sau đó sẽ được đưa vào kho lưu trữ vĩnh viễn cuối cùng (Xuất sổ cái) sau khi xác minh. Nó giống như quy trình hậu cần, trong đó hàng hóa đầu tiên được vận chuyển đến trạm trung chuyển bằng tàu siêu tốc, sau đó được chuyển an toàn vào kho cố định. Theo cách này, tốc độ tải lên sẽ được tính đến trong khi dữ liệu vẫn có thể được lưu giữ thực sự, thay vì tự động bốc hơi sau một vài tuần ở "làn tạm thời" như Ethereum.

Quan trọng hơn, Irys không chỉ có thể “lưu trữ” mà còn phải “sử dụng được”. Nó nhúng một môi trường thực thi trực tiếp vào chuỗi, duy trì khả năng tương thích với EVM, do đó các nhà phát triển vẫn có thể sử dụng các công cụ hoặc ngôn ngữ quen thuộc (Solidity, v.v.) để phát triển "logic trên chuỗi". Về hiệu suất, có báo cáo rằng thông lượng của Irys có thể đạt đến mức vượt xa các chuỗi công khai truyền thống, điều này rất hấp dẫn đối với các doanh nghiệp yêu cầu tính đồng thời cao hoặc đọc và ghi dữ liệu thường xuyên. Nếu bạn là một công ty muốn đào tạo AI quy mô lớn trên chuỗi hoặc kết hợp sâu với hệ sinh thái NFT, bạn không phải lo lắng về vấn đề chuỗi chéo, chi phí gas cao hoặc truy xuất chậm. Chỉ cần giao dữ liệu trực tiếp cho Irys, giống như thuê máy chủ trên cùng một nền tảng đám mây. Hợp đồng trên chuỗi có thể nhận dữ liệu bất cứ lúc nào.

AWS cắm và chạy trên chuỗi

Tại sao ý tưởng của Irys lại giống như "AWS trên chuỗi"? Chúng ta có thể rút ra sự tương tự từ lịch sử của Web2. Lý do khiến AWS có thể phát triển nhanh chóng như vậy là vì nó đóng gói tất cả các "nhu cầu chung" như điện toán, lưu trữ, cơ sở dữ liệu và quản lý quyền truy cập vào các dịch vụ đám mây, do đó, các doanh nghiệp và nhà phát triển không còn cần phải tự xây dựng máy chủ và bảo trì phòng máy tính nữa mà có thể giao những công việc này cho một nền tảng chuyên nghiệp. Điều này không chỉ cải thiện đáng kể hiệu quả mà còn mở ra nhiều viễn cảnh trước đây không thể tưởng tượng được.

Điều Irys muốn làm ở Web3 cũng tương tự như vậy - cho phép các nhà phát triển giải quyết vấn đề lưu trữ và điện toán chuỗi khối quy mô lớn theo cách "một cửa" với ngưỡng thấp hơn và hiệu suất tốt hơn. Nếu bạn là một nhóm muốn xây dựng trò chơi trên chuỗi, bạn cần tải lên các tài sản trò chơi và thông tin cảnh lớn lên chuỗi và nhanh chóng thực hiện các hợp đồng để xác minh quyền sở hữu đạo cụ hoặc thành tích của người chơi. Nếu bạn sử dụng Irys, dữ liệu trò chơi và logic hợp đồng có thể tương tác trên cùng một mạng, loại bỏ các hoạt động tẻ nhạt của "lưu trữ một phần trong Arweave, thực hiện logic trên Ethereum, sau đó giới thiệu một oracle tập trung để truy xuất dữ liệu". Các nhà phát triển có thể tập trung nhiều hơn vào lối chơi và trải nghiệm của người dùng thay vì lãng phí thời gian vào việc xây dựng nhiều cơ sở hạ tầng khác nhau.

Khả năng kết hợp như vậy sẽ tạo thành một chu kỳ tích cực: khi có nhiều dữ liệu, nhiều giao thức và nhiều dịch vụ hơn được thu thập trong Irys, mọi người có thể gọi cho nhau, giống như "các khối xây dựng" trên đám mây và tạo ra nhiều ứng dụng sáng tạo hơn. Web3 từ lâu đã bị chỉ trích vì chi phí phát triển cao và khó khăn trong việc giao tiếp giữa các chuỗi khác nhau. Một trong những lý do đằng sau điều này là thiếu một "nền tảng chung" có thể lưu trữ và thực thi. Nếu vấn đề này được giải quyết bằng Irys hoặc các giải pháp tương tự, sự thịnh vượng của hệ sinh thái trên chuỗi dự kiến sẽ có một làn sóng tăng trưởng mới, giống như Internet sau khi điện toán đám mây xuất hiện.

Bây giờ là thời điểm hoàn hảo cho Irys

Nhìn lại sự phát triển hiện tại của ngành công nghiệp blockchain, chúng ta sẽ thấy rằng lời kêu gọi về "dữ liệu lớn + blockchain" đang ngày càng lớn hơn. Việc mở rộng Lớp 2 chắc chắn đã làm giảm tình trạng tắc nghẽn giao dịch, nhưng nó cũng thúc đẩy nhiều dự án suy nghĩ về cách xử lý dữ liệu theo cách rẻ hơn và linh hoạt hơn. Quy mô ngày càng tăng của các tập dữ liệu đào tạo AI và nhu cầu ngày càng tăng của người sáng tạo về xác nhận quyền sở hữu trên chuỗi và chia sẻ doanh thu đang gửi tín hiệu đến thị trường: cơ sở hạ tầng dữ liệu hiện tại không còn đủ để hỗ trợ giai đoạn bùng nổ tiếp theo.

Celestia, Story Protocol và các dự án khác lần lượt nhận được hơn 100 triệu đô la Mỹ tiền tài trợ và vốn hóa thị trường của họ sau TGE cũng đứng đầu danh sách, điều này cũng chứng tỏ rằng vốn đặc biệt quan tâm đến "lớp dữ liệu trên chuỗi". Việc Ethereum tiến hành các cải tiến mở rộng như EIP-4844 cũng gián tiếp xác nhận rằng toàn bộ mạng đang tìm kiếm các giải pháp lưu trữ liên tục thay thế hoặc bổ sung, và không muốn "thiếu không gian tạm thời" trở thành nút thắt cho sự phát triển hơn nữa.

Là một đối thủ mạnh, Irys cũng không phải là Không ai cả. Nếu bạn không biết nhiều về Irys, bạn hẳn đã nghe nói đến dự án ngôi sao trước đây của nhóm Bundlr. Là L2 của Arweave, Bundlr đã mở rộng thành công khối lượng giao dịch hàng ngày của mạng lưới Arweave từ 10.000 lên hơn 15 triệu, hỗ trợ 98% hoạt động của mạng lưới và giúp hơn 300 dự án kết nối thành công với hệ sinh thái. Từ Bundlr, thành lập năm 2021, đến Irys ngày nay, công nghệ và hiểu biết về ngành của nhóm đã có những bước tiến vượt bậc về chất lượng.

Trong khi đó, Irys đã huy động được khoảng 10 triệu đô la trong vòng hạt giống và vòng Series A vẫn đang trong quá trình tiến hành. Trong số các nhà đầu tư ban đầu không chỉ có các VC nổi tiếng như Lemniscap, Primitive và Framework, mà còn có Permanent từ Arweave và nhà đồng sáng lập Xionglian. Sự hỗ trợ từ vốn cho các dự án chứng minh cho chúng ta thấy Irys không chỉ có tiền và công nghệ mà còn có kinh nghiệm và nguồn lực mạnh mẽ trong ngành. So với các dự án vẫn đang ở giai đoạn "chứng minh khái niệm", Irys đã có đủ các yếu tố để thực sự tiến tới các ứng dụng quy mô lớn.

Khoảnh khắc AWS của Web3 đang đến

Lịch sử cho chúng ta biết rằng mỗi khi cơ sở hạ tầng cơ bản hoàn thành một bản nâng cấp lớn, nó sẽ dẫn đến làn sóng đổi mới tiếp theo.

Câu trả lời mà Irys đưa ra là đưa "dữ liệu", lĩnh vực bị đánh giá thấp nhất, vào trung tâm của chuỗi và tích hợp liền mạch với môi trường thực thi. Các nhà phát triển có thể viết, truy xuất và xử lý dữ liệu quy mô lớn trên Irys bất kỳ lúc nào, giống như khi sử dụng dịch vụ đám mây, mà không phải chịu chi phí quá đắt đỏ hoặc lo lắng về việc dữ liệu bị xóa chỉ sau vài tuần.

AWS gần như thống trị thế giới Web2 với hệ sinh thái dịch vụ đám mây hoàn chỉnh, nhưng điều này cũng có nghĩa là trong khi các nhà phát triển tận hưởng sự tiện lợi, họ phải đối mặt với nguy cơ bị "khóa chặt" khi nền tảng tăng giá hoặc chính sách thay đổi. Irys nằm ở một chiều không gian khác - trong mạng lưới phi tập trung của mình, bạn có thể xây dựng AI có thể xác minh, tự động hóa chuỗi linh hoạt và các trạng thái được chia sẻ trên toàn cầu mà không lo bị loại khỏi nền tảng hoặc phải trả tiền thuê cao. Nói cách khác, Irys không cạnh tranh trực tiếp với AWS, nhưng làm được những gì AWS không thể làm: cung cấp cho các nhà phát triển một môi trường trên chuỗi không phụ thuộc vào quyền truy cập tập trung, hoạt động theo chi phí và cho phép kết hợp nhiều ứng dụng một cách tự do, giúp Internet trở lại bản chất mở và có thể cấu hình được.

Tất nhiên, liệu tất cả những điều này có thực sự trở thành "AWS trên chuỗi" hay không còn tùy thuộc vào việc triển khai hệ sinh thái. Chỉ khi có đủ dự án và giao thức sẵn sàng tham gia Irys thì phép màu của khả năng kết hợp mới thực sự được hiện thực hóa. Cũng giống như AWS ban đầu chỉ cung cấp hỗ trợ cho doanh nghiệp của Amazon, sau đó, công ty này dần phát triển thành nền tảng điện toán đám mây hàng đầu thế giới thông qua một loạt các dịch vụ dành cho nhà phát triển và quảng cáo truyền miệng. Irys cũng có thể cần một quy trình từ "0 đến 1, rồi từ 1 đến N". Nhưng tại thời điểm quan trọng của quá trình nâng cấp blockchain quy mô lớn này, tầm nhìn của nó đủ lớn và đủ liên quan. Bất kỳ ai có thể giải quyết một loạt các điểm khó khăn như chuỗi chéo, ngoại tuyến và kết hợp cùng một lúc sẽ có cơ hội trở thành nền tảng cơ bản của kỷ nguyên tiếp theo.